قرص ملاتونین، یک داروی طبیعی یا داروی خواب آور؟

به طور کلی، بنیاد خواب ملی آمریکا  توصیه می کند که اگر شما احساس می کنید که مشکل خواب شما به اندازه کافی جدی است برای درمان آن توسط یک متخصص آشنا به اختلالات خواب اقدام کنید که به شما در درک علت مشکل خوابتان و درمان مناسب آن کمک نماید.

ملاتونین یک هورمون طبیعی ساخته شده توسط غده پینه آل بدن است . این غده به اندازه یک نخود واقع در وسط مغز است. هر وقت هوا تاریک شود یا نور اتاق شما کم شود، غده پینه آل شما شروع به ترشح ملاتونین می کنید و این هورمون شما را خواب آلود می کند. پس از همین جا می توانید نتیجه بگیرید که چقدر تاریک بودن محیط در ساعات آخر شب برای داشتن یک خواب خوب مهم است.

ملاتونین ممکن است باعث تغییراتی در فشار خون شود و استفاده از آن در بیماران دارای بیماری کلیوی و زنان حامله توصیه نمی شود.

همچنین در برخی مطالعات ، خستگی و افسردگی گهگاهی نیز با استفاده از ملاتونین گزارش شده است. به یاد داشته باشید که ملاتونین به طور کلی تنها برای استفاده کوتاه مدت ( تا دو ماه) توصیه می شود و استفاده از آن در زمان بیشتر حتما باید زیر نظر پزشک آشنا به اختلالات خواب باشد.

 موارد مصرف داروی ملاتونین

1ـ کمک به درمان بی خوابی در افراد مسن و افرادی که کارهای شیفتی انجام می دهند مانند پرستاران و مهمانداران

2ـ کمک به درمان اختلالات خواب در افراد با اختلالات مغزی ـ روانی مانند عقب ماندگی   ذهنی ، اوتیسم ، اختلالات روانی و صرع و …

3ـ بهبود خواب در افراد سالم

4ـ کمک به تنظیم ساعات خواب در اثر مسافرت های هوایی

5ـ دارای خاصیت آنتی اکسیدانی و ضد سرطانی (هنوز اثبات نشده است)

6ـ کاهش ناراحتی های دوران قاعدگی ( افسردگی ، پرخاشگری)

عوارض جانبی ملاتونین

•     خواب آلودگی در طول روز بعد
•     سرگیجه
•     سردرد
•     حالت تهوع
•     تشدید افسردگی زمینه ای (منبع)

دیگر ، عوارض جانبی کمتر شایع ملاتونین ممکن است شامل درد شکم، اضطراب خفیف ، تحریک پذیری ، گیجی و احساس کوتاه مدت افسردگی باشد.

علاوه بر این، مکمل ملاتونین می تواند با داروهای مختلف تداخلاتی داشته باشد و مصرف همزمان ملاتونین با این داروها حتما باید زیر نظر پزشک باشد، تداخلات دارویی ملاتونین عبارتند از :

•     داروهای رقیق کننده خون ( ضد انعقاد )
•     درمان هایی که به سیستم ایمنی بدن حمله می کنند ( داروهای سرکوب کننده ایمنی )
•     داروهای درمان دیابت
•     قرص های ضد بارداری

از داروها برای درمان کوتاه مدت بی خوابی استفاده می شود، با این حال باید از  درمان دارویی برای مدت طولانی اجتناب شود،درمان بی خوابی مزمن با استفاده از روش های دیگر، از جمله درمان رفتاری شناختی ویژه اختلال خواب یا بیوفیدبک و روش های خاص نوروسایکولوژیکال صورت می گیرد (کلیه درمان های غیردارویی و دارویی بی خوابی در کلینیک بهرست در دسترس است).

عوارض جانبی ملاتونین در کودکان

شایعترین عارضه ملاتونین در کودکان خواب آلودگی صبحگاهی است. سایر عوارض جانبی شایع در کودکان عبارتند از:

• شب ادراری
• سردرد
• سرگیجه
• حالت تهوع
• اسهال
• افزایش خطر تشنج در کودکان مبتلا به اختلالات عصبی شدید.

نکات تکمیلی در مورد مصرف مکمل ملاتونین

سعی کنید مکمل ملاتونین را نیم تا یک ساعت قبل از خواب مصرف کنید. با این حال، آگاه باشید که ملاتونین می تواند تنظیم قند خون را تحت تاثیر قرار دهد. به طور طبیعی قند خون پس از صرف غذا افزایش می یابد و یک ساعت یا بیشتر طول می کشد تا به سطح طبیعی خود بازگردد.

مصرف ملاتونین پس از یک وعده غذایی منجر به کاهش میزان قند خون از سطح طبیعی می شود. بنابراین، هیچگاه ملاتونین را بلافاصله بعد از غذا مصرف کنید: حداقل یک یا دو ساعت بعد از غذا صبر کنید تا ملاتونین سطح قند خون شما را تحت تاثیر قرار ندهد.
در بسیاری از افراد، سطح ملاتونین طبیعی 2 تا 4 ساعت قبل از زمان خواب افزایش می یابد. اگر این در مورد شما نیز صدق می کند، بهترین زمان برای مصرف ملاتونین،  یک تا 2 ساعت قبل از خواب است.

برای نمونه اگر برای رفتن به رختخواب حدود ساعت 10 برنامه ریزی کرده اید، باید شام خود را در ساعت 6 و ملاتونین خود را در ساعت 8 میل کنید.
میزان مصرف موثر ملاتونین در افراد مختلف، متفاوت است. برخی افراد بسیار حساس هستند و یک دوز کوچک 1 میلی گرمی ممکن است برای شان بیش از اندازه باشد، در حالی که افراد دیگر ممکن است برای خواب بهتر دوز 5 میلی گرمی مصرف کنند.

کدام غذاها و خوراکی ها حاوی ملاتونین هستند؟

به دلیل محتوای ملاتونین ، برخی از غذاها و مایعات می توانند شروع خواب شما را تسریع کنند و کیفیت خواب شما را بهبود ببخشند.

این مواد غذایی شامل موارد زیر است:

• گوجه فرنگی
• گردو
• بادام
• زیتون
• برنج
• جو
• توت فرنگی
• گیلاس
• شیر گاو
• موز
• آناناس
• پرتقال

منابع:

منبع 1

منبع 2

منبع 3

منبع 4

♦  دکتر مصطفی امیری متخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات – دارای بورد تخصصی از دانشگاه علوم پزشکی تهران

♦  مدیر دپارتمان مغز و اعصاب گروه پزشکان متخصص مغز و اعصاب و روان داروباکس