بلئومایسین سولفات Bleomycin Sulfate

موارد مصرف و عوارض بلئومایسین سولفات

بلئومایسین سولفات (Bleomycin Sulfate) در درمان سرطان سلول های سنگفرشی سر و گردن،گلو، سرویکس، پوست، کلیه، مهبل وبیضه مصرف می شود. این دارو همچنین ممکن است در افوزیون های بدخیم پریتونال و پلورال و درمان لنفوم هوچکینی و غیر هوچکینی موثر باشد.

مکانیسم اثر بلئومایسین سولفات

بلئومایسین یک آنتی بیوتیک است که اثر خود را هم روی سلول های قابل تقسیم و هم سلول های که در حال رشد نیستند می گذارند. مکانیسم احتمالی آن تداخل در فاز G2 تقسیم سلولی و جلوگیری از رشد سلول سرطانی است.

فارماکوکینتیک بلئومایسین سولفات

جذب: در صورت مصرف خوراکی، از دستگاه گوارش به مقدار بسیار کم جذب می‌شود. غلظت سرمی این دارو بعد از تزریق وریدی ، بیشتر از غلظت آن پس از تزریق همان مقدار دارو از راه عضلانی است.

پخش: به طور گسترده در آب کلی بدن، عمدتاً در پوست ، ریه‌ها، کلیه‌ها، صفاق و بافتهای لنفاوی انتشار می‌یابد.

متابولیسم: راه متابولیسم این دارو مشخص نیست، ولی قسمت عمده آن در کبد و کلیه و به مقدار خیلی کمتر در پوست و ریه‌ها غیر فعال می‌شود.

دفع: بلئومایسین و متابولیتهای آن عمدتاً از راه ادرار دفع می‌شوند. نیمه عمر دفع نهایی دارو از پلاسما ، حدود دو ساعت گزارش شده است.

موارد و مقدار مصرف بلئومایسین سولفات

توجه: موارد و مقدار مصرف بلئومایسین همواره در حال تغییر است. برای اطلاع از موارد جدید، باید به منابع پزشکی مراجعه شود.

الف) لنفومهای هوچکین و غیرهوچکین، کارسینوم سلولهای سنگفرشی، کارسینوم بیضه.

بزرگسالان: مقدار IU/m2 20-10 یا U/kg 5/0- 25/0 یک یا دو بار در هفته از راه زیر جلدی ، عضلانی یا وریدی تزریق می‌شود. پس از به دست آمدن 50 درصد پاسخ درمانی، مقدار نگهدارنده روزی یک واحد یا هفته‌ای پنج واحد است.

ب) ترشحات ناشی از تومور بدخیم به درون پرده صفاق.

• بزرگسالان: پیشگیری از عود پلورال افیوژن یا درمان پنوموتوراکس ناشی از AIDS و پنومونی Pneumocystis Carinii.
• 60 واحد در ml 10- 50 نرمال سالین حل شود و داخل حفره تزریق شود (بیشتر از kg/U 1 مصرف نشود).
• تنظیم دوز: برای بیماران سالمند در داخل حفره بیش از IU/m 240 تزریق نشود.

پ) تومور سر و گردن.

بزرگسالان: IU/m 220- 10 روزانه از راه IV یا شریان منطقه‌ای به مدت 14- 5 روز.

عوارض جانبی بلئومایسین سولفات

• اعصاب مرکزی: سردرد.
• پوست: اریتم، تولید وزیکول، سفت شدن و تغییر رنگ پوست کف پا و کف دست (در هشت درصد بیماران)، پوسته پوسته شدن دستها و پاها و نقاطی از بدن که تحت فشار قرار می‌گیرند، افزایش رنگدانه‌های پوست، آکنه، طاسی برگشت پذیر، حساسیت شدید پوست سر و ناخنها در لمس.
• دستگاه گوارش: التهاب مخاط دهان، بی‌اشتهایی طولانی (در 13 درصد از بیماران)، تهوع، استفراغ، اسهال.
• تنفسی: رال کریپتاسیون خفیف (crackle)، تب، تنگی نفس، سرفه خشک، فیبروز ریوی (در 10 درصد بیماران، که به مقدار مصرف بستگی دارد)، مسمومیت تنفسی (در 40- 10 درصد بیماران).
• متابولیک: افزایش سطح اسید اوریک خون و ادرار، کاهش وزن.
• سایر عوارض: لرز، واکنش‌های شدید ایدیوسنکراتیک، شامل افت فشار، گیجی، تب، لرز و ویز ریه (در 1% بیماران).
• توجه: در صورت بروز علائم فیبروز ریوی یا مسمومیت جلدی- مخاطی ، باید مصرف دارو قطع شود.

مصرف بلئومایسین سولفات در دوران بارداری و شیردهی

در گروه D قرار دارد. در این گروه از داروها، مطالعات و نتایج حاصل از آن بیانگر وجود خطر برای جنین انسان است. زمانی که استفاده از دارو برای زنان باردار اجتناب‌ناپذیر است و خطرات احتمالی پذیرفته شده‌است، پزشک دارو را تجویز می‌کند.

مصرف در شیردهی: ترشح بلئومایسین در شیر مادر مشخص نشده است، ولی به علت خطر عوارض جانبی شدید، موتاژنیک و کارسینوژیک بودن دارو برای شیرخوار، شیردادن در حین درمان با بلئومایسین توصیه نمی‌شود.

مسمومیت با بلئومایسین سولفات و درمان آن

• تظاهرات بالینی: فیبروز ریوی، تب، لرز، ایجاد تاول و افزایش تولید رنگدانه‌های پوست.
• درمان: معمولاً حمایتی است و شامل مصرف داروهای ضد تب می‌شود.

اثر بلئومایسین سولفات بر آزمایشهای تشخیصی

بلئومایسین ممکن است غلظت اسید اوریک خون و ادرار را افزایش دهد.

تداخلات دارویی بلئومایسین سولفات

• مصرف توام با سیس پلاتین تاخیر در دفع بلئومایسین می گردد و سمیت آن را افزایش می دهد. مصرف وینکریستین قبل از تجویز بلئومایسین باعث حساس شدن بافت سرطانی به بلئومایسین می گردد.
• مصرف همزمان با دیگوکسین و فنی توئین ممکن است باعث کاهش سطح سرمی این داروها گردد.

ملاحظات اختصاصی در رابطه با بلئومایسین سولفات

1- برای تهیه محلول جهت تزریق عضلانی، دارو را باید با 5-1 میلی لیتر از محلول تزریقی کلرور سدیم ، آب استریل برای تزریق، یا دکستروز پنج درصد در آب، حل کرد.
2- جهت تزریق وریدی، دارو را باید با حداقل 5 میلی لیتر حلال رقیق کرد و طی حداقل 10 دقیقه به صورت وریدی تزریق کرد.
3- محلول انفوزیون بلئومایسین را باید در ظرفهای شیشه‌ای تهیه کرد ، زیرا دارو به مرور زمان به ظرف پلاستیکی جذب می‌گردد. سرنگهای پلاستیکی در اثربخشی بلئومایسین تأثیری ندارند.
4- در مراحل تهیه و نگهداری مصرف دارو باید از دستکش استفاده نمود و بعداً دستها را شست.
5- بلئومایسین را می‌توان داخل حفره، داخل شریان و داخل تومور تزریق کرد. آن را می‌توان به داخل تومور مثانه نیز چکاند.
6- مقدار مصرف در تمام عمر نباید از 400 واحد تجاوز کند.
7- دستیابی به پاسخ درمانی ممکن است 3- 2 هفته طول بکشد.
8- برای بررسی خطر بروز حساسیت مفرط نسبت به بلئومایسین، توصیه می‌شود که مقدار یک واحد از دارو به عنوان آزمون تجویز شود. در بیماران مبتلا به لنفوم، اولین و دومین نوبت مصرف باید دو واحد یا کمتر باشد و باید وضعیت بیمار از نظر واکنشهای آلرژیک بررسی شده و در صورت عدم بروز ،، مصرف دارو با مقدار معمول ادامه می‌یابد. مقدار مصرف دارو به عنوان آزمون را می‌توان جزئی از مقدار مصرف تعیین شده محسوب کرد.
9- به علت خطر بروز واکنشهای آنافیلاکسی، باید اپی‌نفرین، دیفن‌هیدرامین، کورتیکواستروئیدهای وریدی و اکسیژن در دسترس باشند.
10- مصرف اسید استیل سالیسیلیک، استروئیدها و دیفن‌هیدرامین قبل از مصرف بلئومایسین ممکن است امکان بروز تب و آنافیلاکسی را کاهش دهد.
11- مقدار مصرف در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی یا ریوی کاهش یابد.
12- این دارو در کراتین سلولهای سنگفرشی تجمع می‌یابد. برای جلوگیری از به جای ماندن لکه‌های خطی روی بدن، از پوشش چسبنده بر روی پوست استفاده نکنید.
13- بروز واکنشهای آلرژیک، بخصوص در بیماران مبتلا به لنفوم، ممکن است به تأخیر افتد.
14- آزمونهای عملکرد ریوی برای تعیین مقدار پایه باید انجام شده و بعد از آن نیز به طور مرتب پیگیری شوند.
15- رادیوگرافی قفسه سینه انجام و صدای ریه‌ها به طور مرتب سمع شود.
16- بلئومایسین به مدت 24 ساعت در دمای اتاق و به مدت 48 ساعت در یخچال پایدار است. ویال باز نشده حاوی پودر خشک در یخچال نگهداری گردد.

نکات قابل توصیه به بیمار در حین مصرف بلئومایسین سولفات

• بعد از قطع مصرف دارو، موها مجدداً رشد خواهند کرد.
• مصرف در سالمندان: خطر مسمومیت ریوی در بیماران بزرگتر از 70 سال بیشتر است. مصرف این دارو در این بیماران باید با احتیاط صورت گیرد.

روش نگهداری بلئومایسین سولفات

در ظروف در بسته و دمای کمتر از ۳۰ درجه سانتی گراد نگهداری شود .