عفونت لیستریا یا لیستریوسیس، عفونتی ست که توسط باکتری بی هوازی لیستریا مونوسیتوژنز ایجاد میشود. این مسمومیت بخصوص در بچه‌ها می‌تواند کشنده و تهدید کننده حیات باشد. لیستریا ممکن است در انواع سبزیجات یخ زده و میوه‌هایی همچون طالبی موجود باشد.
عفونت لیستریا چیست؟
Listeria monocytogenes باکتری است که همیشه در اطراف ما وجود دارد. این باکتری در روده حیوانات از جمله مرغها و گاوها وجود دارد و می‌تواند گوشت و محصولات لبنی بدست آمده از حیوانات را آلوده کند. همچنین با خوردن میوه و سبزیجات آلوده شده با خاک وارد بدن ما میشود. و البته وقتی شخصی لیستریا داشته باشد می‌تواند به هنگام آماده کردن غذاها آن را به اشخاص دیگر هم منتقل کند.
چرا لیستریا خطرناک است؟
دو چیز عفونت لیستریا را برای انسان خطرناک می‌سازد. نخست اینکه این موجود زنده در محیط سرد هم خیلی خوب رشد می‌ند. لیستریا می‌تواند حتی در یخچال هم زنده بماند و به فعالیت خود ادامه دهد. این خیلی مهم است چون یخچال وسیله اصلی ست که ما از آنها برای نگهداری غذا استفاده می‌کنیم حتی فریز کردن هم نمی‌تواند این باکتری را متوقف کند. وقتی که غذا آلوده شود شما نمی‌توانید آن را ببینید یا بو کنید یا از مزه آن متوجه بشوید.
دوم اینکه لیستریا متاسفانه جزو باکتریهایی ست که می‌تواند داخل سلولهای درون سیستم ایمنی (ماکروفاژها) که در حالت عادی باکتریها را می‌کشند، زنده بماند. یک شخص سالم ممکن است از لیستریا بیمار شود اما معمولا اینطور نیست. ماکروفاژهای آنها بطور طبیعی می‌توانند باکتری را کنترل کنند. اما در شخصی با سیستم ایمنی در معرض خطر، می‌تواند رشد کرده، از سلولی به سلول دیگر گسترش پیدا کند و موجب بیماری شود.
چه کسانی در معرض خطر هستند؟
از آنجایی که افراد با سیستم ایمنی ضعیف، به احتمال بیشتری مبتلا به لیستریوسیس می‌شوند، خطر آن برای افرادی که عضو پیوندی داشته‌اند، در حال درمان سرطان هستند، HIV یا دیابت دارند یا آنهایی که سن بالاتری دارند یا در کل افراد بیمار، بیشتر است. عفونت لیستریا برای زنان باردار خطرناک است چون سیستم ایمنی آنها بطور طبیعی در معرض خطر است و بدنشان همه چیز را به جنین تحویل می‌دهد. زنان باردار ۲۰ برابر بیشتر از افراد بالغ همسن خود در معرض خطر عفونت لیستریا هستند.
لیستریا از چه طریق منتقل میشود؟
معمولا لیستریا از طریق گوشتهایی که بخوبی مورد پردازش قرار نگرفته‌اند، مثل انواع کالباسها یا محصولات لبنی بدست آمده از شیری که پاستوریزه نشده باشد یا به عبارت بهتر شیری که به اندازه کافی گرم نشده تا باکتریهای آن کشته شوند، منتقل میشود. بهر حال منابع رایج این عامل بیماریزا عبارتند از:
- طالبی
- هات داگ یا گوشتهای نیمه پز مثل ژامبون و کالباس، مگر اینکه با بخار داغ آماده شوند
- جگر نیم پز
- ماهی دودی
- سبزیجات خام بخصوص جوانه‌ها و انواع سبزیجات کلمی
- شیر پاستوریزه نشده
- پنیر نرم در صورتی که از شیر غیر پاستوریزه بدست آید، فتا، بری، کوئسو فرسکو
- انواع سبزیجات فریز شده و خام، ساندویچهای سرد در کل غذاهایی که بصورت فریز آماده شدند
تحت هیچ شرایطی شیر غیر پاستوریزه را ننوشید چون به احتمال زیادی آلوده به لیستریا ست. همچنین در صورتی که شخصی آلوده به لیستریا دستهای خود را نشوید و با آنها غذا آماده کند، لیستریا را به افراد دیگر منتقل خواهد کرد.
علائم عفونت با لیستریا چیست؟
وقتی که کسی دچار عفونت لیستریا شود، علائم وی معمولا شامل موارد زیر است:
- اسهال
- تهوع
- درد عضلانی
- تب ۳۸ درجه یا بالاتر
این علائم ممکن است چند روز بعد از خوردن غذای مسموم ظاهر شوند یا حتی ممکن است چند ماه وقت بگیرد. اگر هر یک از این علائم را دارید با پزشک خود تماس بگیرید. اگر عفونت به سیستم عصبی برسد، خیلی جدیتر است. این برای افراد کم سن و سال، افراد مسن و افراد داری سیستم ایمنی ضعیف بیشتر اتفاق می‌افتد. علائم آن می‌تواند بصورت زیر باشد:
- سردرد
- گرفتگی گردن
- گیجی
- از دست دادن تعادل
- تشنج
اگر هریک از این علائم را دارید با اورژانس تماس بگیرید.
به هنگام بارداری نیازمند مراقبت ویژه هستید چون خطر لیستریا در خون افزایش می‌یابد. اگر هر یک از این علائم را دارید با پزشکتان تماس بگیرید:
- سردرد
- تب
- عضلات دردناک
- کمر درد همراه با اسهال یا بدون آن
یک عفونت ملایم لیستریوسیس ممکن است نیازمند هیچ درمانی نباشد اما برای موارد جدی، پزشک آنتی بیوتیک تجویز می‌کند.
غذاهایی که باید مراقب آنها باشید
هیچ واکسنی برای پیشگیری از لیستریا وجود ندارد بنابراین مهم است که در برابر آن خودمان را محافظت کنیم. غذاهای اصلی که می‌توانند شما را بیمار کنند شامل موارد زیر هستند:
- سبزیجات خام که آلوده به خاک یا کود حیوانی هستند
- گوشت حیوانی که آلوده به لیستریاست
- شیر پاستوریزه نشده و فراورده‌های دیگری که از آن بدست می‌آید
- غذاهای فست فودی همانند انواع کالباس، ژامبون و هات داگهایی که پس از تولید آلوده شده‌اند
میوه‌ای مثل طالبی در داخل خود این باکتری را ندارد اما وقتی چاقوی خود را برای برش زدن داخل پوست آن فرو می‌کنید، این باکتری را به داخل گوشت آن منتقل می‌کنید بنابراین چاقوی خود را قبل و بعد از کار در آشپزخانه بشویید. میوه‌ها و سبزیها را در زیر آب روان شیر بشویید.
چگونه باید از خودتان مراقبت کنید
قبل از کار با مواد غذایی دستهایتان را بشویید. آنها را با آب گرم و مایع ظرفشویی بشویید. اگر از گوشت قرمز یا مرغ استفاده می‌کنید بهتر است بعد از برش آن را بشویید. البته صحیحتر این است که ابتدا گوشت شسته شود سپس خرد شود. در زیر چندین ترفند برای شستشو، کار با مواد و پخت و پز گفته شده است:
- شستن کلیه سطوح آشپزخانه، تخته‌های برش و چاقو با آب گرم و مایع ظرفشویی پس از پایان کار آشپزی
- سبزیجات را با یک برس زیر آب شیر بشویید
- گوشت قرمز، گوشت ماکیان و تخم مرغ را خوب بپزید تا زمانی که دمای مرکز آنها به ۷۰ درجه سانتی گراد برسد. از یک دماسنج گوشت برای مطمئن شدن استفاده کنید. گوشت نپخته را از سایر غذاها جدا نگه دارید.
- از هات داگ نهایتا تا یک هفته پس از باز کردن بسته استفاده کنید و گوشتهای نیمه پز را ۳ تا ۵ روز پس از باز کردن استفاده کنید.
- دمای یخچال را نهایتا تا ۴ درجه و فریزر را ۱۷- درجه سانتی گراد نگه دارید. لیستریا در دمای بالای ۴ درجه سریعتر رشد می‌کند
- غذاهای تاریخ گذشته را مصرف نکنید حتی اگر ظاهر خوبی داشته باشند و بوی طبیعی بدهند
- در مورد غذاهای نیمه آماده دستورالعمل روی بسته بندی را دنبال کنید
- سبزیجات یخ زده را قبل از خوردن بپزید از جمله آنهایی که به سالاد، اسموتی یا دیپ اضافه می‌شوند
خلاصه بحث لیستریا
- لیستریا نوعی باکتری ست که می‌تواند غذاها را آلوده کند و موقعی که خورده میشود موجب یک عفونت جدی به نام لیستریوسیس میشود. این باکتری معمولا بر افراد با سیستم ایمنی ضعیف اثر می‌گذارد اما در مواردی نادر بر افراد سالم هم اثر می‌گذارد. شایعترین علائم لیستریا دردهای عضلانی همراه با اسهال است.
- لیستریا در غذاهای خام، پخته و غذاهای پردازش شده فست فودی وجود دارد. فقط غذاهای فریز شده نیستند که مشکوک به آلودگی با لیستریا هستند. این باکتری در میوه‌ها، سبزیجات، گوشتها و سبزیجات نپخته، پنیرهای نرم و گوشتهای فست فودی و پخته وجود دارد. فراورده‌های شیری پاستوریزه نشده بخصوص، به احتمال بیشتری دارای لیستریا هستند. اگر چه باکتریها بوسیله پاستوریزه کردن و پختن کشته می‌شوند اما در غذاهای نیمه آماده همانند هات داگ و گوشتهای نیمه پز مثل کالباس، آلودگی ممکن است پس از پختن اما قبل از بسته بندی بوجود آید.
- دوره نهفتگی (کمون) عفونت لیستریا به نحو شگفت انگیزی طولانی است. در حالی که اکثر بیماریهای ناشی از غذا فورا پس از خوردن غذای آلوده روی شخص اثر می‌گذارند، اسهال و تبی که از مصرف باکتریهای لیستریا بوجود می‌آید تا مدتها ظاهر نمی‌شود. به گفته دکتر توماس فریدن مدیر CDC این حالت می‌تواند یک تا سه هفته یا دو ماه در در بعضی موارد، طول بکشد.
- لیستریا می‌تواند در سرما رشد کند. در مجموع، CDC توصیه می‌کند که یخچال را باید در دمای ۴ درجه سانتی گراد یا پایینتر نگه داشت و فریزر هم در دمای -۱۷ یا پایینتر تنظیم کرد تا غذاها در وضعیتی مطمئن باشند. اما بر خلاف باکتریهای مسموم کننده غذا همانند سالمونلا، لیستریا می‌تواند در دماهای سرد حتی در یخچال هم زنده بماند. به همین دلیل است که لازم است که هر غذایی که ممکن است بطور بالقوه با آن آلوده شود حتی اگر یخچال به خوبی سرد شده باشد.
- لیستریا می‌تواند درخاک و آب زندگی کند. بعد از سال ۲۰۱۱ که عامل شیوع لیستریا شامل طالبی هم شد، CDC به مردم هشدار می‌دهد که سعی نکنید که باکتریها را از میوه‌های صدمه دیده (مثل انواع میوه باز شده) پاک کنید چون که ممکن است هم داخل و هم خارج آن آلوده شود. این بخاطر این است که لیستریا هم در خاک و آب زنده می‌ماند. علاوه بر این، باکتریهای مقاوم حتی می‌توانند در یک غذایی گیاهی پردازش شده، تا سالهای سال زندگی کنند.
- لیستریا در چهار گروه از افراد به احتمال بیشتری عفونت ایجاد می‌کند. افراد با سیستم ایمنی سالم به ندرت از لیستریا آسیب می‌بینند. این باکتری بیشتر بر افراد داری سیستم ایمنی ضعیف، از جمله زنان باردار، نوزادان، اشخاص سالخورده و افرادی که دچار اختلالات ایمنی همانند HIV هستند، اثر می‌گذارند. به گفته CDC زنان باردار ۲۰ برابر بیشتر از سایر افراد در معرض عفونت شدید لیستریا هستند. شدت عفونت در افراد در معرض خطر باعث مرگ با نسبت بالای ۲۰ درصد خواهد شد.
ترجمه اختصاصی توسط داروباکس
منابع: webmd berkleywellnes mirror everydayhealth
